Khi nhắc đến Mercedes-Benz và hệ dẫn động bốn bánh, 4MATIC là cái tên quen thuộc. Tuy nhiên, câu hỏi mà nhiều người yêu xe, đặc biệt là những ai có ý định chinh phục các cung đường khó khăn tại Việt Nam, thường đặt ra là: liệu hệ thống 4MATIC này có thực sự phù hợp cho mục đích off-road hay không? Với kinh nghiệm dày dặn về các dòng xe Mercedes-Benz và sự am hiểu sâu sắc về điều kiện vận hành tại Việt Nam, Garage Auto Speedy sẽ cùng bạn làm rõ vấn đề này.
Việc xác định khả năng off-road của một chiếc xe không chỉ dựa vào loại hệ dẫn động mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như cấu trúc xe, hệ thống treo, khoảng sáng gầm, và cả kỹ năng của người lái. 4MATIC là một hệ thống dẫn động bốn bánh toàn thời gian (AWD) được phát triển bởi Mercedes-Benz, nhưng bản chất và mục đích sử dụng của nó có những khác biệt đáng kể so với các hệ dẫn động 4×4 chuyên dụng thường thấy trên xe off-road đích thực.
4MATIC Là Gì và Hoạt Động Như Thế Nào?
Hệ thống 4MATIC của Mercedes-Benz là một công nghệ dẫn động bốn bánh toàn thời gian, được thiết kế để tăng cường độ bám đường và ổn định cho xe trong nhiều điều kiện lái khác nhau. Thay vì phân bổ lực kéo cố định, 4MATIC thường hoạt động linh hoạt, tự động điều chỉnh lượng mô-men xoắn phân bổ giữa cầu trước và cầu sau tùy thuộc vào tình hình thực tế và tín hiệu từ các cảm biến tốc độ bánh xe, góc lái, và gia tốc.
Nguyên lý hoạt động cơ bản
Nguyên lý cốt lõi của 4MATIC là sử dụng các bộ vi sai trung tâm (thường là loại vi sai hành tinh) và hệ thống điều khiển điện tử để liên tục giám sát độ bám đường của từng bánh xe. Khi một bánh xe hoặc một cầu bắt đầu bị mất độ bám (ví dụ: trượt trên bùn, cát, hoặc đường băng), hệ thống sẽ ngay lập tức chuyển phần lớn mô-men xoắn sang các bánh xe còn lại có độ bám tốt hơn. Quá trình này diễn ra rất nhanh chóng, giúp xe duy trì sự ổn định và khả năng di chuyển.
Sự khác biệt giữa các thế hệ 4MATIC
Theo thời gian, Mercedes-Benz đã phát triển nhiều thế hệ 4MATIC khác nhau. Các thế hệ đầu tiên thường có tỷ lệ phân bổ lực kéo cố định hơn (ví dụ: 40:60 trước sau), trong khi các thế hệ mới hơn (đặc biệt là trên các mẫu xe sử dụng nền tảng cầu trước) có thể linh hoạt hơn, thậm chí có thể ngắt hoàn toàn dẫn động cầu sau để tiết kiệm nhiên liệu khi không cần thiết. Tuy nhiên, về cơ bản, mục tiêu chính vẫn là cải thiện độ an toàn và hiệu quả vận hành trên các loại đường thông thường hoặc khi gặp điều kiện trơn trượt.
4MATIC Trên Thực Tế: Mạnh Ở Đâu?
Hệ thống 4MATIC phát huy hiệu quả rất tốt trong nhiều tình huống mà người lái xe tại Việt Nam thường gặp phải:
Ưu điểm trên đường trơn trượt, thiếu ma sát
Đây là môi trường lý tưởng cho 4MATIC. Trên các đoạn đường ướt mưa, sương mù, bùn lầy nhẹ, hoặc thậm chí là đá dăm, hệ thống sẽ tự động can thiệp để phân bổ lại lực kéo, ngăn chặn hiện tượng trượt bánh, giúp xe bám đường tốt hơn và người lái tự tin hơn. Điều này đặc biệt hữu ích khi di chuyển trên các đoạn đường đèo núi quanh co, dễ trơn trượt vào mùa mưa.
Hỗ trợ vượt qua chướng ngại vật nhẹ
Trong các tình huống vượt lề đường, leo dốc đất đá không quá gắt, hoặc di chuyển qua các đoạn đường gồ ghề ở mức độ vừa phải, 4MATIC có thể giúp ích đáng kể. Khi một hoặc hai bánh xe bị mất ma sát do vướng vào vật cản hoặc bị hẫng, hệ thống sẽ dồn lực kéo đến các bánh còn lại, giúp xe từ từ vượt qua. Điều này khác biệt với xe dẫn động một cầu (FWD hoặc RWD) dễ bị sa lầy hoặc kẹt cứng khi gặp tình huống tương tự.
Những Giới Hạn Của 4MATIC Khi Đối Mặt Với Địa Hình Khó
Mặc dù hiệu quả trên đường trơn trượt và các cung đường xấu nhẹ, 4MATIC bộc lộ những giới hạn rõ ràng khi đối mặt với địa hình off-road thực sự hiểm trở.
Thiếu cầu chậm (Low-Range Gear)
Hệ thống 4MATIC truyền thống (trừ G-Class) không được trang bị hộp số phụ với tỷ số truyền thấp (low-range gear). Cầu chậm là trang bị cực kỳ quan trọng cho off-road vì nó giúp tăng mô-men xoắn lên gấp nhiều lần ở tốc độ rất chậm, cho phép xe từ từ bò qua các chướng ngại vật lớn, leo dốc cao hoặc xuống dốc gắt một cách kiểm soát. Việc thiếu cầu chậm khiến các xe 4MATIC thông thường không thể xử lý hiệu quả các tình huống này, dễ bị chết máy hoặc phải dùng đà lớn, gây nguy hiểm và hại xe.
Hệ thống vi sai và vai trò của khóa vi sai cơ khí
Hầu hết các hệ thống 4MATIC (ngoại trừ G-Class) sử dụng bộ vi sai mở kết hợp với hệ thống kiểm soát lực kéo điện tử (Electronic Traction Control – ETC) để mô phỏng chức năng của khóa vi sai. Khi một bánh xe mất độ bám và quay tự do, ETC sẽ phanh bánh xe đó lại, buộc mô-men xoắn phải chuyển sang bánh xe đối diện hoặc trục còn lại.
Tuy nhiên, hệ thống này có nhược điểm. Thứ nhất, lực phanh có thể sinh nhiệt và hao mòn phanh nhanh chóng nếu phải làm việc liên tục trong điều kiện off-road khó khăn. Thứ hai, khả năng phân bổ lực kéo của ETC bị giới hạn so với khóa vi sai cơ khí thực thụ. Khóa vi sai cơ khí có thể phân bổ lực kéo đều 50:50 giữa hai bánh trên cùng một trục (hoặc giữa cầu trước sau), đảm bảo rằng ngay cả khi chỉ một bánh xe có độ bám, xe vẫn có thể di chuyển. 4MATIC không có khả năng này ở các trục, khiến xe dễ bị “mắc kẹt” khi hai bánh đối diện (chéo nhau) bị mất độ bám.
Sự phụ thuộc vào hệ thống điện tử
4MATIC dựa rất nhiều vào các cảm biến và bộ điều khiển điện tử. Mặc dù hiện đại và phản ứng nhanh, các hệ thống điện tử có thể bị quá tải hoặc hoạt động không hiệu quả trong điều kiện off-road khắc nghiệt (như ngập nước, va đập mạnh, bụi bẩn dày đặc). Hơn nữa, khi hệ thống ETC làm việc quá sức, nó có thể tự động giảm công suất động cơ để bảo vệ bộ truyền động, điều này lại đi ngược lại với nhu cầu lực kéo mạnh mẽ khi off-road.
Khoảng sáng gầm và góc thoát/tiếp cận
Hầu hết các xe Mercedes-Benz trang bị 4MATIC (trừ các dòng SUV cao cấp và G-Class) đều có khoảng sáng gầm không quá cao và góc thoát/tiếp cận/vượt đỉnh hạn chế. Điều này khiến xe dễ bị cạ gầm, va chạm phần đầu/đuôi xe hoặc bị “kẹt bụng” khi đi qua các mô đất lớn, đá tảng hoặc đoạn đường gồ ghề có đỉnh cao. Đây là những yếu tố vật lý mà hệ thống dẫn động dù có hiện đại đến mấy cũng không thể khắc phục hoàn toàn.
Ngoài 4MATIC, Yếu Tố Nào Quan Trọng Cho Off-Road?
Khả năng off-road không chỉ là câu chuyện của hệ dẫn động. Một chiếc xe được thiết kế cho off-road cần sự kết hợp hài hòa của nhiều yếu tố:
Lốp xe
Loại lốp là yếu tố cực kỳ quan trọng. Lốp địa hình (All-Terrain hoặc Mud-Terrain) có gai lốp sâu và cấu trúc thành lốp chắc chắn, giúp tăng cường độ bám trên các bề mặt lỏng lẻo như bùn, cát, sỏi và giảm nguy cơ bị rách, thủng. Lốp tiêu chuẩn trên các xe 4MATIC thông thường (thường là lốp đường trường) sẽ nhanh chóng mất độ bám và bị hư hại khi đi vào địa hình khó. Tương tự như việc 4wd có cần lốp đặc biệt không?, xe 4MATIC muốn tăng cường khả năng off-road cũng cần cân nhắc trang bị lốp phù hợp.
Hệ thống treo
Hệ thống treo trên xe off-road cần có hành trình lớn để các bánh xe có thể giữ được liên lạc với mặt đất ngay cả khi xe bị nghiêng hoặc đi qua các hố sâu, mô đất cao. Hệ thống treo cũng cần đủ chắc chắn để chịu được các va đập mạnh. Hệ thống treo trên các xe Mercedes-Benz 4MATIC (ngoại trừ G-Class và một số phiên bản đặc biệt của SUV) thường được tối ưu cho sự êm ái và ổn định trên đường nhựa, không có hành trình đủ lớn hoặc độ bền bỉ cần thiết cho off-road khắc nghiệt.
Kỹ năng lái xe
Ngay cả chiếc xe off-road tốt nhất cũng cần người lái có kỹ năng và kinh nghiệm. Hiểu rõ giới hạn của xe, chọn đúng đường đi, kiểm soát tốc độ, và biết cách sử dụng các tính năng hỗ trợ là điều bắt buộc khi đi off-road.
Các trang bị hỗ trợ khác
Các trang bị như tấm bảo vệ gầm (skid plates), tời điện, ống thở (snorkel), móc kéo, đèn trợ sáng… là những thứ thường thấy trên xe off-road chuyên dụng, giúp bảo vệ xe và hỗ trợ vượt qua các tình huống khó khăn. Các xe 4MATIC thông thường không được trang bị những thứ này từ nhà máy.
Không Phải Tất Cả 4MATIC Đều Giống Nhau: So Sánh Các Dòng Xe Mercedes
Điều quan trọng cần làm rõ là không phải mọi chiếc Mercedes-Benz có logo 4MATIC đều có khả năng off-road như nhau. Hệ thống 4MATIC được tùy chỉnh và tích hợp khác nhau tùy thuộc vào loại xe và mục đích sử dụng của nó.
4MATIC trên sedan/coupe (C-Class, E-Class, S-Class)
Trên các dòng xe này, 4MATIC chủ yếu nhằm mục đích tăng cường độ bám đường và ổn định khi di chuyển trên đường nhựa trơn trượt hoặc vào cua tốc độ cao. Khả năng off-road của chúng gần như bằng không do khoảng sáng gầm cực thấp, lốp đường trường, hệ thống treo tối ưu cho đường bằng và không có bất kỳ trang bị hỗ trợ off-road nào.
4MATIC trên SUV/Crossover (GLC, GLE, GLS)
Các dòng SUV/Crossover của Mercedes-Benz có khoảng sáng gầm cao hơn và thường có các chế độ lái hỗ trợ nhẹ cho đường xấu (như chế độ Offroad trên MBUX). Hệ thống 4MATIC trên các mẫu xe này được cấu hình để linh hoạt hơn, có thể phân bổ lực kéo tới các bánh có độ bám. Chúng hoàn toàn có thể di chuyển trên đường đất đá nhẹ, đường rừng thông thoáng, đường cát/bùn lầy ở mức độ vừa phải hoặc vượt qua các gờ giảm tốc lớn, vỉa hè. Tuy nhiên, khi gặp địa hình phức tạp hơn như lội suối sâu, leo đá lớn, vượt hào… chúng vẫn bộc lộ các giới hạn về thiếu cầu chậm và khả năng khóa vi sai.
Hệ dẫn động của G-Class: “Ông Vua Off-Road” thực thụ
G-Class là một ngoại lệ đáng chú ý trong dải sản phẩm của Mercedes-Benz. Mặc dù cũng mang tên 4MATIC, hệ thống dẫn động của G-Class là một cấu hình hoàn toàn khác, được thiết kế đặc biệt cho off-road chuyên nghiệp. G-Class sở hữu khung gầm dạng thang rời, hệ thống treo cứng cáp, khoảng sáng gầm lớn, và đặc biệt là khả năng khóa cùng lúc BA bộ vi sai (trung tâm, cầu trước, cầu sau) bằng cơ khí. Khi cả ba vi sai được khóa, lực kéo được phân bổ đều 50:50 cho mỗi bánh, cho phép xe bò qua những địa hình cực kỳ hiểm trở mà các xe 4MATIC thông thường không thể mơ tới. G-Class cũng có cầu chậm. Do đó, 4MATIC trên G-Class không nên bị đánh đồng với 4MATIC trên các dòng xe Mercedes khác khi nói về khả năng off-road.
Lời Khuyên Từ Chuyên Gia Garage Auto Speedy: Khi Nào Nên và Không Nên Dùng 4MATIC Để Off-Road
Dựa trên kinh nghiệm thực tế và sự hiểu biết kỹ thuật, Garage Auto Speedy đưa ra lời khuyên:
Các tình huống 4MATIC phát huy hiệu quả
- Di chuyển trên đường nhựa bị ngập nước nhẹ, trơn trượt do mưa hoặc bùn đất.
- Đi qua các đoạn đường đèo dốc vào mùa sương mù hoặc có nguy cơ băng giá nhẹ.
- Vượt qua các đoạn đường đất đá gồ ghề ở vùng quê hoặc các công trường xây dựng không quá phức tạp.
- Di chuyển trên các bãi cỏ ướt, lối đi lát đá sỏi trong sân vườn hoặc công viên.
- Lên xuống các đoạn dốc bê tông có độ ma sát thấp.
Trong những tình huống này, 4MATIC trên các dòng SUV/Crossover Mercedes-Benz sẽ giúp bạn di chuyển an toàn và dễ dàng hơn đáng kể so với xe dẫn động một cầu.
Khi nào nên dừng lại và tìm phương án khác
- Địa hình có các chướng ngại vật lớn như đá tảng, khúc gỗ, hào sâu.
- Đoạn đường có độ nghiêng ngang lớn, tiềm ẩn nguy cơ lật xe do khoảng sáng gầm và hành trình treo hạn chế.
- Đường bùn lầy quá sâu, có nguy cơ nước ngập cao hơn tâm bánh xe.
- Các đoạn dốc đất đá rất cao và trơn trượt, đòi hỏi lực kéo mạnh mẽ ở tốc độ chậm.
- Địa hình cát lún sâu.
Trong những trường hợp này, việc cố gắng cho xe 4MATIC thông thường đi qua có thể gây hư hỏng nghiêm trọng cho hệ thống truyền động, gầm xe, lốp, và thậm chí là khung gầm. Đây là lúc bạn cần dừng lại, đánh giá lại tình hình và có thể cần sự hỗ trợ từ xe chuyên dụng hơn hoặc tìm đường khác an toàn hơn.
Các Câu Hỏi Thường Gặp Về 4MATIC và Khả Năng Off-Road
4MATIC có thay thế hoàn toàn các hệ dẫn động 4×4 chuyên nghiệp không?
Không. Như đã phân tích, 4MATIC được tối ưu cho đường bằng và điều kiện trơn trượt, trong khi hệ thống 4×4 chuyên nghiệp (với cầu chậm, khóa vi sai cơ khí) được thiết kế để chinh phục địa hình khó khăn. Hai loại hệ thống này có mục đích sử dụng và khả năng khác nhau.
Đi off-road nhẹ bằng xe 4MATIC có cần kiểm tra gì sau đó?
Có. Các chuyên gia tại Garage Auto Speedy khuyên bạn nên kiểm tra tổng thể xe sau khi đi qua các đoạn đường xấu hoặc có bùn đất. Cần kiểm tra kỹ hệ thống gầm, lốp, phanh, hệ thống treo và các bộ phận liên quan đến truyền động xem có bị va đập, cạ xát, dính bùn đất nhiều hoặc có tiếng động bất thường không. Bùn đất bám lâu ngày có thể gây ăn mòn hoặc kẹt các bộ phận chuyển động.
Xe Mercedes 4MATIC nào có khả năng off-road tốt nhất?
Mercedes-Benz G-Class là mẫu xe có khả năng off-road tốt nhất trong gia đình Mercedes nhờ hệ dẫn động 4MATIC chuyên biệt với 3 khóa vi sai và cầu chậm. Các dòng SUV như GLE, GLS với gói Offroad Engineering cũng có khả năng tốt hơn đáng kể so với các dòng sedan hoặc Crossover như GLC khi đi vào đường xấu.
Hệ thống điều khiển lực kéo điện tử (ETC) trên 4MATIC có nhược điểm gì khi off-road?
ETC có thể sinh nhiệt lớn ở hệ thống phanh khi phải làm việc liên tục, giảm hiệu quả phanh và tăng độ mòn bố phanh. Nó cũng có thể tự động giảm công suất động cơ khi quá tải, điều này không mong muốn trong tình huống cần lực kéo mạnh. Hơn nữa, khả năng phân bổ lực kéo của ETC không triệt để bằng khóa vi sai cơ khí.
Có nên độ xe 4MATIC để tăng khả năng off-road không?
Việc độ xe 4MATIC để off-road là có thể, nhưng hiệu quả và chi phí cần được cân nhắc kỹ. Các nâng cấp có thể bao gồm lắp lốp địa hình, nâng gầm (lift kit), trang bị tấm bảo vệ gầm… Tuy nhiên, việc độ các bộ phận quan trọng như hệ thống truyền động hoặc cố gắng mô phỏng khóa vi sai cơ khí là rất phức tạp, tốn kém và có thể ảnh hưởng đến độ bền bỉ cũng như các hệ thống an toàn khác của xe, đồng thời làm mất đi sự êm ái vốn có của xe Mercedes.
Kết Luận
Hệ thống dẫn động 4MATIC của Mercedes-Benz là một công nghệ xuất sắc giúp tăng cường độ bám đường và sự an toàn trên các loại đường thông thường, đặc biệt là khi gặp điều kiện trơn trượt. Trên các dòng SUV/Crossover, 4MATIC cũng mang lại khả năng vượt qua các đoạn đường xấu, gồ ghề hoặc ngập nước nhẹ một cách tự tin hơn so với xe dẫn động một cầu.
Tuy nhiên, trừ trường hợp của G-Class huyền thoại, 4MATIC trên hầu hết các mẫu xe Mercedes-Benz không được thiết kế cho mục đích off-road chuyên nghiệp và có những giới hạn rõ ràng khi đối mặt với địa hình hiểm trở, đòi hỏi cầu chậm, khóa vi sai cơ khí, khoảng sáng gầm lớn và hệ thống treo chuyên dụng.
Vì vậy, nếu mục đích chính của bạn là chinh phục các cung đường off-road khắc nghiệt tại Việt Nam, một chiếc xe trang bị hệ thống 4×4 chuyên dụng sẽ là lựa chọn phù hợp hơn. Nếu bạn sở hữu một chiếc Mercedes-Benz với 4MATIC và chỉ thỉnh thoảng di chuyển trên các đoạn đường xấu nhẹ hoặc cần sự an toàn tối đa trên đường trơn trượt, thì 4MATIC hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu đó.
Nếu bạn còn bất kỳ băn khoăn nào về khả năng vận hành của chiếc xe Mercedes-Benz 4MATIC của mình hoặc cần tư vấn về bảo dưỡng sau khi đi đường khó, đừng ngần ngại liên hệ với Garage Auto Speedy. Với đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm và am hiểu sâu sắc về các dòng xe Mercedes, chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi lúc. Truy cập website https://autospeedy.vn/ hoặc gọi đến hotline 0877.726.969 để được tư vấn chi tiết hoặc đặt lịch dịch vụ. Garage Auto Speedy luôn đồng hành cùng bạn trên mọi cung đường!
