Bi các đăng (Universal Joint – U-joint) là một bộ phận thường bị bỏ qua nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng trong hệ thống truyền lực của nhiều loại xe ô tô, đặc biệt là các dòng xe dẫn động cầu sau (RWD) hoặc dẫn động bốn bánh (4WD). Khi xe tăng tốc, toàn bộ sức mạnh từ động cơ được truyền qua hộp số, trục các đăng và đến các bánh xe. Bi các đăng chính là “khớp nối” linh hoạt giúp quá trình truyền lực này diễn ra mượt mà, ngay cả khi các bộ phận đang di chuyển và thay đổi góc độ liên tục. Hiểu rõ cách bi các đăng hoạt động, nhất là trong điều kiện xe tăng tốc đầy tải, sẽ giúp người dùng ô tô nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường và có phương án bảo dưỡng kịp thời, đảm bảo an toàn và hiệu suất vận hành. Bài viết này, dựa trên kiến thức chuyên sâu và kinh nghiệm thực tế tại Garage Auto Speedy, sẽ đi sâu giải thích cơ chế hoạt động của bi các đăng khi xe tăng tốc.
Bi các đăng, hay còn gọi là khớp các đăng hoặc khớp nối các đăng, là một loại khớp linh hoạt cho phép truyền mô-men xoắn (lực quay) giữa hai trục không thẳng hàng hoặc có góc nghiêng thay đổi trong quá trình hoạt động. Trong xe ô tô, bộ phận này thường được tìm thấy trên trục các đăng (driveshaft). Trục các đăng là thanh kim loại dài có nhiệm vụ kết nối hộp số (hoặc hộp phân phối trên xe 4WD) với bộ vi sai (differential) ở cầu xe.
Vai trò chính của bi các đăng là bù trừ cho sự thay đổi góc và khoảng cách giữa hộp số/hộp phân phối và cầu xe. Sự thay đổi này xảy ra liên tục khi xe di chuyển trên địa hình không bằng phẳng, khi giảm xóc hoạt động, hoặc ngay cả khi xe tăng tốc/phanh gấp khiến thân xe bị nghiêng. Nếu không có bi các đăng, trục các đăng sẽ bị gãy hoặc kẹt do không thể thích ứng với các góc lệch này.
Mặc dù có nhiều biến thể, cấu tạo phổ biến nhất của bi các đăng là loại cardan (Cardan joint) hoặc Hooke’s joint. Cấu tạo cơ bản bao gồm:
Sự kết hợp của chữ thập và các vòng bi cho phép hai ngã ba (và do đó, hai trục) truyền động quay cho nhau ngay cả khi chúng không thẳng hàng, với góc lệch có thể lên tới khoảng 30-40 độ tùy thiết kế.
Để hiểu rõ hơn về bi các đăng, chúng ta cần nhìn vào bức tranh lớn hơn là hệ thống truyền lực của xe ô tô.
Trên các dòng xe RWD và 4WD, hệ thống truyền lực bao gồm các bộ phận chính sau:
Trục các đăng, với sự hỗ trợ của bi các đăng ở hai đầu (hoặc nhiều hơn nếu trục gồm nhiều đoạn), là cầu nối quan trọng giữa phần “power source” (động cơ + hộp số) và phần “delivery” (cầu xe + bánh xe). Hộp số và động cơ thường được lắp cố định trên khung xe, trong khi cầu xe (liên kết với bánh xe) lại di chuyển lên xuống theo hệ thống treo. Điều này tạo ra sự chênh lệch về vị trí và góc độ giữa trục ra của hộp số và trục vào của bộ vi sai trên cầu xe.
Bi các đăng ở mỗi đầu trục các đăng có nhiệm vụ:
Đây là điểm mấu chốt mà nhiều người thắc mắc. Khi xe tăng tốc mạnh, nhiều yếu tố cùng lúc tác động lên bi các đăng:
Chính trong khoảnh khắc tăng tốc này, vai trò của bi các đăng trở nên rõ ràng nhất.
Ông Nông Văn Linh, Kỹ sư trưởng tại Garage Auto Speedy, giải thích: “Khi xe tăng tốc mạnh, sự biến thiên góc giữa hộp số và trục các đăng là rõ rệt nhất. Bi các đăng lúc này hoạt động như một khớp nối linh hoạt, cho phép trục quay liên tục và truyền toàn bộ lực kéo mà không bị kẹt hay gãy. Áp lực lên các vòng bi bên trong bi các đăng lúc này là rất lớn. Đó là lý do tại sao bi các đăng cần được bôi trơn và kiểm tra định kỳ, đặc biệt trên các xe thường xuyên tải nặng hoặc tăng tốc đột ngột.”
Bi các đăng hoạt động hiệu quả không chỉ đảm bảo truyền lực mà còn góp phần vào sự êm ái và ổn định của xe, đặc biệt khi tăng tốc.
Vì bi các đăng phải chịu tải trọng lớn và hoạt động ở góc lệch khi tăng tốc, đây thường là lúc các dấu hiệu hư hỏng của nó bộc lộ rõ nhất.
Đây là dấu hiệu phổ biến nhất. Khi bi các đăng bị mòn hoặc thiếu mỡ bôi trơn, các khớp bên trong sẽ bị rơ. Khi bắt đầu tăng tốc (chịu tải đột ngột) hoặc khi nhả ga đột ngột (chuyển trạng thái tải), tiếng kêu “cạch cạch”, “cộc cộc” hoặc “lạch cạch” có thể phát ra từ dưới gầm xe, vị trí của trục các đăng. Tiếng kêu này thường chỉ xuất hiện trong tích tắc khi bắt đầu có sự thay đổi lực truyền.
Theo Ông Bùi Hiếu, Chuyên gia tư vấn dịch vụ tại Garage Auto Speedy: “Nhiều khách hàng đến gara phàn nàn về tiếng kêu cạch cạch khi bắt đầu tăng tốc. 90% trường hợp đó là dấu hiệu ban đầu của bi các đăng đang gặp vấn đề. Việc kiểm tra sớm tại các gara uy tín như Auto Speedy sẽ giúp tránh được hư hỏng nặng hơn và chi phí lớn hơn, thậm chí ngăn ngừa nguy cơ gãy trục các đăng khi đang di chuyển tốc độ cao.”
Nếu bi các đăng bị hỏng nặng hơn, hoặc trục các đăng bị cong/mất cân bằng do bi các đăng hỏng không đều, người lái sẽ cảm nhận được rung lắc từ dưới sàn xe, đặc biệt ở dải tốc độ nhất định (ví dụ 60-80 km/h) hoặc khi tăng tốc mạnh. Rung lắc này có thể tăng dần theo mức độ hư hỏng.
Các dấu hiệu khác có thể bao gồm khó khăn khi chuyển số (đặc biệt với hộp số sàn) do trục các đăng bị kẹt nhẹ, hoặc rò rỉ mỡ bôi trơn từ các chén bi.
Bi các đăng là một bộ phận cơ khí chịu ma sát và tải trọng lớn. Việc thiếu bôi trơn hoặc các gioăng che bụi bị rách khiến bụi bẩn và nước lọt vào sẽ làm các vòng bi nhanh chóng bị mòn, gây ra rơ, tiếng ồn và cuối cùng là hỏng hóc. Bảo dưỡng định kỳ giúp:
Việc kiểm tra bi các đăng có thể được thực hiện trong quá trình bảo dưỡng gầm xe định kỳ. Kỹ thuật viên sẽ kiểm tra:
Ngay khi phát hiện một trong các dấu hiệu kể trên (tiếng kêu, rung lắc liên quan đến tốc độ/tải trọng), bạn nên đưa xe đến các gara uy tín như Garage Auto Speedy để được kiểm tra và tư vấn chính xác. Đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm tại Auto Speedy sẽ:
Việc chậm trễ trong việc sửa chữa bi các đăng hỏng có thể dẫn đến hư hỏng các bộ phận đắt tiền hơn trong hệ thống truyền lực hoặc nguy hiểm hơn là gãy trục các đăng khi xe đang chạy tốc độ cao.
Bi các đăng là một mắt xích nhỏ nhưng lại đóng vai trò không thể thiếu trong việc truyền tải sức mạnh động cơ đến bánh xe, đặc biệt là khi xe tăng tốc, lúc hệ thống truyền lực chịu tải trọng lớn nhất và góc hoạt động thay đổi rõ rệt. Nó hoạt động như một khớp nối linh hoạt, cho phép truyền mô-men xoắn hiệu quả ngay cả khi các trục không thẳng hàng, đồng thời giúp giảm rung động và tiếng ồn, mang lại trải nghiệm lái êm ái và an toàn.
Hiểu được cách bi các đăng hoạt động, đặc biệt là cơ chế làm việc dưới áp lực khi tăng tốc, sẽ giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu hư hỏng như tiếng kêu “cạch cạch” hay rung lắc. Đừng xem nhẹ các dấu hiệu này. Việc kiểm tra và bảo dưỡng bi các đăng định kỳ tại các gara uy tín là cực kỳ cần thiết để đảm bảo an toàn và tuổi thọ cho hệ thống truyền lực của xe.
Nếu bạn đang gặp phải các vấn đề với hệ thống truyền lực, nghe thấy tiếng động lạ hoặc cảm nhận rung lắc từ gầm xe khi tăng tốc, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Garage Auto Speedy. Với đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại, chúng tôi sẽ giúp bạn kiểm tra, chẩn đoán chính xác và đưa ra giải pháp sửa chữa tối ưu nhất. Auto Speedy luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn trên mọi hành trình, đảm bảo chiếc xe của bạn luôn vận hành an toàn và hiệu quả.
Liên hệ ngay Garage Auto Speedy để được tư vấn và kiểm tra xe:
Hãy để Garage Auto Speedy chăm sóc chiếc xe yêu quý của bạn!
Bạn đang sở hữu một chiếc ô tô và quan tâm đến việc nâng cấp…
Bi các đăng (hay còn gọi là bi chữ thập, khớp các đăng) là một…
Khi chiếc xe dẫn động cầu sau hoặc 4x4 của bạn xuất hiện những dấu…
Bạn đang sở hữu một chiếc xe ô tô với hệ thống giải trí tích…
Bạn đang sở hữu một chiếc xe hơi và muốn tận dụng tối đa các…
Khi chiếc xe yêu quý của bạn gặp trục trặc ở hệ thống truyền động…
