Bi các đăng (universal joint hoặc U-joint) là một bộ phận nhỏ nhưng vô cùng quan trọng trong hệ thống truyền động của xe ô tô, đặc biệt là các dòng xe sử dụng trục các đăng để truyền lực từ hộp số đến cầu sau hoặc cầu trước (đối với xe 4×4). Chức năng chính của nó là cho phép trục truyền động truyền mô-men xoắn qua các góc nghiêng khác nhau mà vẫn đảm bảo tốc độ quay đồng đều, bù đắp cho sự thay đổi góc do hệ thống treo hoạt động khi xe di chuyển trên các địa hình không bằng phẳng. Tại Garage Auto Speedy, chúng tôi hiểu rõ rằng để bi các đăng hoạt động hiệu quả và bền bỉ, nó phải đối mặt và thích nghi với nhiều môi trường vận hành cực kỳ khắc nghiệt. Việc hiểu rõ những môi trường này không chỉ giúp bạn nhận biết các vấn đề tiềm ẩn mà còn là chìa khóa để bảo dưỡng xe đúng cách, đảm bảo an toàn và hiệu suất truyền động tối ưu.
Bi các đăng thường là một khớp nối linh hoạt hình chữ thập, được gắn ở hai đầu của trục các đăng. Cấu tạo của nó bao gồm các con lăn (needle bearings) được bọc trong một chén bi (bearing cup) và giữ chặt bằng phe cài hoặc vòng đệm. Khớp nối này cho phép trục truyền động xoay và thay đổi góc mà không bị gãy hoặc bó cứng.
Bi các đăng không làm việc trong một môi trường tĩnh hay lý tưởng. Ngược lại, nó là một trong những bộ phận phải chịu đựng nhiều yếu tố tác động nhất trên xe:
Đây là môi trường hoạt động chính và liên tục của bi các đăng.
Đây là yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến góc hoạt động và mức độ chịu tải của bi các đăng.
Để hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc kiểm tra bộ phận này khi di chuyển trên các điều kiện đường sá khác nhau, bạn có thể tham khảo thêm bài viết về Có nên kiểm tra bi các đăng khi đi đường dài không?.
Đây là những kẻ thù thầm lặng gây hại cho bi các đăng.
Tốc độ quay của trục các đăng có thể lên đến vài nghìn vòng/phút khi xe chạy ở tốc độ cao. Tại những tốc độ này, ngay cả một chút mất cân bằng nhỏ cũng có thể gây ra rung động lớn, tạo thêm áp lực lên bi các đăng. Đồng thời, góc làm việc của bi các đăng càng lớn thì tốc độ quay giữa các bộ phận bên trong càng thay đổi (hiệu ứng Cardan), dẫn đến rung động và mài mòn nhanh hơn nếu không được thiết kế và bảo dưỡng đúng cách.
Những môi trường khắc nghiệt kể trên trực tiếp ảnh hưởng đến hiệu suất và tuổi thọ của bi các đăng:
Tải trọng cao và va đập mạnh gây ra ứng suất cơ học lớn lên các con lăn và chén bi. Lâu dài, điều này dẫn đến hiện tượng rỗ (pitting) trên bề mặt kim loại, làm giảm khả năng chịu tải và gây ra tiếng kêu lạch cạch khi hoạt động. Va đập cũng có thể làm biến dạng chén bi hoặc gãy phe cài, khiến bi các đăng bị lỏng và mất khả năng truyền lực hiệu quả.
Sự kết hợp của bụi bẩn, nước và mỡ bôi trơn bị suy thoái tạo ra môi trường mài mòn cực kỳ nguy hiểm. Bụi bẩn đóng vai trò như hạt mài, nhanh chóng làm hỏng bề mặt chính xác của con lăn và chén bi. Nước gây rỉ sét, đặc biệt khi xe ít hoạt động, làm bó cứng khớp bi. Khi phớt làm kín bị hỏng, gần như chắc chắn bi các đăng sẽ sớm gặp vấn đề nghiêm trọng.
Nhiệt độ cao làm mỡ bôi trơn chảy ra ngoài hoặc bay hơi nhanh hơn, khiến bi các đăng làm việc trong tình trạng thiếu bôi trơn, tăng ma sát và mài mòn. Nhiệt độ thấp làm mỡ đặc lại, cản trở chuyển động trơn tru ban đầu. Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột (ví dụ: xe nóng đi vào vùng nước lạnh) cũng có thể gây sốc nhiệt và làm hỏng phớt làm kín.
Khi bi các đăng bị ảnh hưởng bởi các môi trường khắc nghiệt, nó sẽ bộc lộ những dấu hiệu bất thường. Theo kinh nghiệm của các kỹ thuật viên tại Garage Auto Speedy, các dấu hiệu phổ biến nhất bao gồm:
Việc bỏ qua các dấu hiệu này có thể dẫn đến hậu quả nguy hiểm. Để hiểu rõ hơn về mức độ nghiêm trọng, bạn có thể đọc bài viết Bi các đăng gãy khi đang chạy nguy hiểm thế nào?.
Hiểu được bi các đăng hoạt động trong những môi trường khắc nghiệt nào là cơ sở để chúng ta thực hiện bảo dưỡng phù hợp. Ông Nông Văn Linh, Kỹ sư trưởng tại Garage Auto Speedy, chia sẻ: “Bi các đăng là bộ phận ‘hy sinh’ để bảo vệ các bộ phận đắt tiền hơn như hộp số và cầu xe. Do đó, việc kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ là cực kỳ quan trọng, đặc biệt với xe thường xuyên di chuyển trên địa hình xấu hoặc chịu tải nặng.”
Dưới đây là một số lời khuyên từ Garage Auto Speedy:
Việc chăm sóc bi các đăng cũng là một phần trong việc đảm bảo các hệ thống khác trên xe hoạt động ổn định. Tương tự, các bộ phận khác như thiết bị điện tử trong xe cũng có thể bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ. Ví dụ, bạn có bao giờ thắc mắc Android CarPlay có làm nóng điện thoại không? khi sử dụng trong điều kiện nóng bức? Mặc dù khác biệt về chức năng, nhưng việc hiểu về môi trường hoạt động của từng bộ phận đều góp phần vào sự bền bỉ chung của chiếc xe.
Tuổi thọ bi các đăng rất đa dạng, phụ thuộc vào điều kiện vận hành, tần suất bảo dưỡng và chất lượng phụ tùng. Với xe chạy đường bằng phẳng và được bảo dưỡng tốt, bi có thể bền hàng trăm nghìn km. Nhưng với xe thường xuyên đi địa hình xấu, chở nặng hoặc thiếu bôi trơn, tuổi thọ có thể chỉ còn vài chục nghìn km.
Nếu bi các đăng có vú mỡ, việc bôi trơn định kỳ theo lịch trình là quan trọng nhất. Khi bôi trơn thấy mỡ cũ chảy ra có lẫn nước hoặc bụi bẩn, đó là dấu hiệu môi trường đã ảnh hưởng đến bi và cần kiểm tra kỹ hơn. Tiếng kêu lạch cạch cũng có thể là dấu hiệu thiếu bôi trơn hoặc mài mòn.
Việc thay bi các đăng đòi hỏi dụng cụ chuyên dụng (như vam ép bi, cảo tháo phe) và kỹ thuật chính xác để không làm hỏng các chi tiết khác như trục các đăng. Nếu không có kinh nghiệm và dụng cụ, việc tự thay có thể gây hại nhiều hơn. Tốt nhất nên mang xe đến các garage chuyên nghiệp như Garage Auto Speedy.
Bi các đăng bị mòn hoặc bó cứng sẽ làm tăng ma sát trong hệ thống truyền động, khiến động cơ phải làm việc vất vả hơn để quay trục. Điều này có thể dẫn đến việc mức tiêu thụ nhiên liệu tăng nhẹ.
Các xe sử dụng hệ dẫn động cầu trước (FWD) thường không có trục các đăng dài và bi các đăng truyền thống. Thay vào đó, chúng sử dụng bán trục (drive shaft) với các khớp đồng tốc (CV joints) để truyền lực ra bánh xe. Các xe sử dụng hệ dẫn động cầu sau (RWD) hoặc bốn bánh (4WD/AWD) mới cần bi các đăng hoặc các loại khớp tương tự.
Bi các đăng là một thành phần chịu đựng rất nhiều áp lực và tác động từ môi trường vận hành. Hiểu rõ những môi trường khắc nghiệt này – từ tải trọng cơ học, điều kiện địa hình, cho đến sự xâm nhập của bụi bẩn, nước và sự biến đổi nhiệt độ – là bước quan trọng để bạn chú trọng hơn đến việc kiểm tra và bảo dưỡng bộ phận này. Việc duy trì bi các đăng ở trạng thái tốt nhất không chỉ đảm bảo hệ thống truyền động hoạt động mượt mà, giảm rung động, mà còn phòng ngừa được những hỏng hóc nghiêm trọng và nguy hiểm.
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở bi các đăng của xe mình, hoặc đơn giản là muốn kiểm tra định kỳ để yên tâm khi di chuyển, đặc biệt là sau những chuyến đi dài hoặc đi qua địa hình xấu, đừng ngần ngại liên hệ hoặc ghé thăm Garage Auto Speedy. Đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và được trang bị đầy đủ của chúng tôi luôn sẵn sàng kiểm tra, tư vấn giải pháp bảo dưỡng và sửa chữa tối ưu nhất cho chiếc xe yêu quý của bạn.
Xưởng sửa chữa ô tô Auto Speedy
Hãy để Garage Auto Speedy đồng hành cùng bạn trên mọi cung đường, đảm bảo mọi bộ phận, dù là nhỏ nhất như bi các đăng, cũng luôn hoạt động trong điều kiện tốt nhất!
Android Auto và Apple CarPlay đã trở thành những tính năng được mong đợi nhất…
Chào mừng bạn đến với chuyên mục kiến thức ô tô của Garage Auto Speedy!…
Khi nhắc đến hệ thống treo trên ô tô, nhiều người thường nghĩ ngay đến…
Rung vô-lăng là một trong những triệu chứng khó chịu và đáng lo ngại nhất…
Việc chăm sóc và bảo dưỡng xe ô tô luôn đòi hỏi sự am hiểu…
Bi quang treo (ball joint) là một bộ phận cực kỳ quan trọng thuộc hệ…
