Khi động cơ ô tô xuất hiện những tiếng kêu lạ, đặc biệt là tiếng gõ cộc cộc từ phía dưới, đó thường là dấu hiệu cảnh báo về những vấn đề nghiêm trọng bên trong. Một trong những nguyên nhân phổ biến khiến các chủ xe lo lắng là tình trạng “bạc biên bị rơ”. Câu hỏi đặt ra là: “Khi Bạc Biên Bị Rơ, Trục Cơ Có Thể Bị Nứt Không?” Đây là một vấn đề kỹ thuật phức tạp, cần được giải đáp rõ ràng để tránh những hiểu lầm và có hướng xử lý kịp thời, tránh hậu quả nghiêm trọng. Với kinh nghiệm dày dặn trong việc sửa chữa và bảo dưỡng động cơ tại Garage Auto Speedy, chúng tôi sẽ phân tích chi tiết mối liên hệ giữa bạc biên bị rơ và khả năng nứt trục cơ, giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng này.
Để hiểu được mối liên hệ giữa bạc biên bị rơ và trục cơ bị nứt, trước hết chúng ta cần nắm rõ vai trò của hai bộ phận quan trọng này trong động cơ đốt trong.
Bạc biên (hay còn gọi là bạc lót thanh truyền) là những vòng đệm bằng kim loại mềm (thường là hợp kim đồng, thiếc, chì) được đặt giữa đầu to của thanh truyền (tay biên) và cổ biên trên trục cơ (trục khuỷu). Vai trò chính của bạc biên là tạo ra một bề mặt trượt có ma sát cực nhỏ giữa thanh truyền và trục cơ, nhờ lớp dầu bôi trơn luôn được bơm vào. Chúng giúp giảm thiểu sự hao mòn trực tiếp giữa hai bộ phận kim loại cứng, đồng thời hấp thụ một phần lực va đập từ quá trình đốt cháy nhiên liệu. Bạc biên hoạt động như một “lớp đệm hy sinh”, chịu trách nhiệm bảo vệ cổ biên khỏi bị mài mòn nhanh chóng.
Trục cơ (hay trục khuỷu) là bộ phận trung tâm và quan trọng bậc nhất của động cơ đốt trong. Nó có nhiệm vụ biến chuyển động tịnh tiến lên xuống của piston thành chuyển động quay tròn. Trục cơ có các cổ chính (nơi lắp vào thân máy) và các cổ biên (nơi lắp đầu to của thanh truyền). Các cổ này phải có độ chính xác cực cao về kích thước và độ nhẵn bề mặt để đảm bảo hoạt động trơn tru với bạc lót và màng dầu bôi trơn. Trục cơ chịu tải trọng rất lớn từ lực đẩy của piston và lực quán tính khi động cơ hoạt động ở tốc độ cao.
Bạc biên được lắp ôm lấy cổ biên trên trục cơ, nằm trong đầu to của thanh truyền. Mối liên hệ giữa chúng là một khớp quay chịu tải, hoạt động dựa trên nguyên lý bôi trơn thủy động. Dầu động cơ được bơm với áp suất cao đi vào khe hở cực nhỏ giữa bạc biên và cổ biên, tạo thành một màng dầu ngăn cách hoàn toàn hai bề mặt kim loại. Màng dầu này giúp giảm ma sát đến mức tối thiểu, tản nhiệt và hấp thụ xung lực. Sự hoạt động chính xác của cặp chi tiết bạc biên – cổ biên, với sự hỗ trợ của màng dầu, quyết định trực tiếp đến độ bền và hiệu suất của động cơ.
Tình trạng bạc biên bị rơ (tức là khe hở giữa bạc biên và cổ biên lớn hơn giới hạn cho phép) là một lỗi khá phổ biến trong động cơ ô tô đã hoạt động một thời gian dài hoặc gặp vấn đề về bôi trơn. Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này bao gồm:
Đây là nguyên nhân hàng đầu và nguy hiểm nhất. Khi mức dầu động cơ quá thấp, áp suất dầu giảm, hoặc hệ thống bơm dầu gặp sự cố, màng dầu bôi trơn giữa bạc biên và cổ biên sẽ không được hình thành đầy đủ hoặc bị phá vỡ. Điều này khiến ma sát kim loại trực tiếp xảy ra, gây mài mòn nhanh chóng cả bạc biên và cổ biên.
Dầu động cơ bị nhiễm bẩn bởi bụi, cặn carbon, mạt kim loại hoặc nước sẽ làm giảm khả năng bôi trơn. Các hạt bẩn này hoạt động như những hạt mài, tăng tốc độ mài mòn bạc biên và cổ biên, làm tăng khe hở và gây ra tiếng rơ.
Nhiệt độ động cơ tăng cao bất thường (do hệ thống làm mát hỏng, kẹt van hằng nhiệt, thiếu nước làm mát…) có thể làm giảm độ nhớt của dầu bôi trơn, khiến màng dầu mỏng đi và dễ bị phá vỡ. Nhiệt độ quá cao cũng có thể làm biến dạng nhẹ bạc biên hoặc cổ biên, làm thay đổi khe hở ban đầu.
Sau một thời gian dài hoạt động, các chi tiết kim loại trong động cơ, bao gồm cả bạc biên và cổ biên, sẽ bị mài mòn tự nhiên do ma sát (dù có bôi trơn tốt đến đâu). Khi sự hao mòn vượt quá giới hạn cho phép, bạc biên sẽ bị rơ.
Trong quá trình đại tu hoặc sửa chữa động cơ, nếu bạc biên hoặc thanh truyền, trục cơ được lắp ráp không đúng kỹ thuật (siết lực không chuẩn, lắp sai loại bạc lót, không vệ sinh sạch sẽ…) cũng có thể dẫn đến bạc biên bị rơ sớm hơn bình thường.
Nhận biết sớm các dấu hiệu bạc biên bị rơ là cực kỳ quan trọng để tránh những hư hỏng nặng hơn cho động cơ. Các triệu chứng điển hình bao gồm:
Đây là dấu hiệu phổ biến và rõ ràng nhất. Tiếng kêu thường nghe như tiếng gõ kim loại “cộc cộc” hoặc “lộc cộc”, phát ra từ khu vực đáy động cơ, thường rõ hơn khi động cơ chạy không tải hoặc ở tốc độ vòng tua thấp. Tiếng kêu này là do sự va đập giữa đầu to thanh truyền (chứa bạc biên bị rơ) và cổ biên của trục cơ khi khe hở đã quá lớn.
Khe hở giữa bạc biên và cổ biên tăng lên làm cho dầu bôi trơn bị thoát ra ngoài nhanh hơn, dẫn đến giảm áp suất dầu trong hệ thống bôi trơn.
Khi áp suất dầu giảm đến mức nguy hiểm, đèn báo áp suất dầu trên bảng đồng hồ sẽ sáng lên. Đây là một cảnh báo cực kỳ quan trọng, cần dừng xe kiểm tra ngay lập tức.
Do ma sát tăng lên và sự hoạt động không đồng đều của các piston, động cơ có thể yếu đi, tăng tốc kém, hoặc tiêu hao nhiên liệu hơn.
Đây là câu hỏi cốt lõi mà nhiều người thắc mắc. Câu trả lời là: Bạc biên bị rơ không trực tiếp gây nứt trục cơ ngay lập tức như một cú va đập mạnh, nhưng nó là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến sự mài mòn nghiêm trọng cổ biên, làm tăng ứng suất và có thể gián tiếp gây nứt trục cơ nếu tình trạng kéo dài và rất nặng.
Khi bạc biên bị rơ, màng dầu bôi trơn giữa bạc và cổ biên không còn đủ dày hoặc bị phá vỡ hoàn toàn. Điều này dẫn đến:
Quá trình này diễn ra từ từ. Bạc biên rơ gây mòn cổ biên. Cổ biên bị mòn làm giảm khả năng chịu tải và phân phối ứng suất đều trên trục. Những chỗ bị mòn, xước, hoặc khu vực chịu va đập mạnh sẽ trở thành điểm tập trung ứng suất. Khi ứng suất tại những điểm này vượt quá giới hạn bền mỏi của vật liệu, vết nứt sẽ xuất hiện và lan rộng. Cuối cùng, trục cơ có thể bị nứt gãy tại cổ biên hoặc khu vực gần đó.
Trong khi bạc biên rơ có thể góp phần gây nứt trục cơ trong trường hợp cực đoan, các nguyên nhân chính và trực tiếp thường gặp gây nứt trục cơ bao gồm:
Nứt trục cơ do bạc biên rơ chỉ xảy ra khi tình trạng rơ bạc biên đã cực kỳ nặng, kéo dài và không được xử lý. Lúc này, cổ biên đã bị mài mòn nghiêm trọng, biến dạng, và các cú va đập giữa thanh truyền và trục cơ là rất mạnh. Sự mỏi kim loại tích lũy đến mức vật liệu không còn chịu đựng được nữa. Đây là hậu quả cuối cùng của việc bỏ qua các dấu hiệu rơ bạc biên.
Ông Nông Văn Linh, Kỹ sư trưởng tại Garage Auto Speedy, chia sẻ: “Chúng tôi đã gặp nhiều trường hợp động cơ bị hư hỏng nặng do bạc biên rơ. Đa số dừng lại ở việc hỏng bạc biên và mòn cổ biên. Tuy nhiên, nếu chủ xe vẫn cố tình chạy khi tiếng kêu đã rất lớn và động cơ yếu rõ rệt, nguy cơ nứt hoặc gãy trục cơ là hoàn toàn có thật. Khi cổ biên bị mòn quá sâu hoặc bị xước thành rãnh, tải trọng dồn lên phần kim loại còn lại của trục cơ tăng lên gấp nhiều lần, dẫn đến hiện tượng mỏi và nứt gãy. Điều quan trọng là phải xử lý ngay khi có dấu hiệu rơ bạc biên để tránh hậu quả này.”
Việc bỏ qua các dấu hiệu bạc biên bị rơ có thể dẫn đến hàng loạt hậu quả nghiêm trọng cho động cơ:
Đây là hậu quả trực tiếp và chắc chắn xảy ra khi bạc biên bị rơ. Cổ biên sẽ bị mòn không đều, xuất hiện các vết xước, rãnh, thậm chí bị biến dạng.
Thanh truyền (tay biên) chịu lực va đập mạnh từ trục cơ có thể bị cong vênh, hoặc thậm chí gãy ngang.
Như đã giải thích ở trên, đây là hậu quả cực kỳ nghiêm trọng, xảy ra khi mỏi kim loại do tải trọng động và ứng suất cao vượt quá giới hạn.
Khi trục cơ hoặc thanh truyền bị gãy, các mảnh vỡ kim loại sẽ văng khắp bên trong động cơ, phá hủy thành xi-lanh, piston, van, thậm chí làm thủng lốc máy. Lúc này, chi phí sửa chữa sẽ rất lớn, thường phải đại tu toàn bộ động cơ hoặc thay thế động cơ mới.
Khi phát hiện các dấu hiệu bạc biên bị rơ, việc dừng xe và đưa đến xưởng sửa chữa uy tín để kiểm tra là điều bắt buộc. Việc xử lý sớm sẽ giúp giảm thiểu chi phí và tránh hư hỏng nặng.
Các kỹ thuật viên sẽ cần tháo các-te dầu, tháo nắp đầu to thanh truyền để kiểm tra trực tiếp tình trạng của bạc biên và cổ biên. Đo đạc khe hở bạc, kiểm tra độ mòn, xước của cổ biên là các bước chẩn đoán quan trọng.
Trong trường hợp cổ biên chưa bị mòn hoặc chỉ mòn rất ít trong giới hạn cho phép, chỉ cần thay thế bộ bạc biên mới là đủ. Cần sử dụng loại bạc biên có kích thước tiêu chuẩn hoặc bạc “quá khổ” (oversize) nếu cổ biên đã mòn chút ít (thường sau khi mài nhẹ).
Nếu cổ biên bị mòn, xước nhẹ nhưng chưa vượt quá giới hạn mài lại cho phép của nhà sản xuất, có thể tiến hành mài phục hồi cổ biên về một kích thước nhỏ hơn (ví dụ: -0.25mm, -0.50mm). Sau khi mài, cần thay thế bạc biên loại “quá khổ” tương ứng. Việc mài phục hồi cần được thực hiện bởi máy móc chuyên dụng và người thợ có kinh nghiệm để đảm bảo độ chính xác.
Đây là giải pháp cuối cùng và tốn kém nhất, áp dụng khi cổ biên bị mòn quá giới hạn mài lại, bị nứt, hoặc trục cơ bị cong, gãy. Việc thay trục cơ mới đòi hỏi phải tháo dỡ toàn bộ động cơ (đại tu).
Ông Bùi Hiếu, Chuyên gia tư vấn tại Garage Auto Speedy, cho biết: “Khi khách hàng mang xe đến với tiếng kêu bạc biên, chúng tôi luôn ưu tiên kiểm tra và đánh giá mức độ hư hỏng của cổ biên trên trục cơ trước tiên. Nếu cổ biên chỉ bị mòn trong ngưỡng cho phép mài lại, phương án mài trục và thay bạc quá khổ sẽ giúp tiết kiệm chi phí đáng kể so với việc thay trục cơ mới. Tuy nhiên, nếu trục cơ đã nứt hoặc mòn quá nặng, việc thay mới là bắt buộc để đảm bảo động cơ hoạt động an toàn và bền bỉ. Tại Auto Speedy, chúng tôi luôn tư vấn rõ ràng các phương án và chi phí để khách hàng đưa ra quyết định tốt nhất.”
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc tuân thủ các biện pháp bảo dưỡng định kỳ là cách tốt nhất để ngăn ngừa tình trạng bạc biên bị rơ và bảo vệ trục cơ cùng toàn bộ động cơ.
Đây là yếu tố quan trọng nhất. Sử dụng dầu động cơ chất lượng cao, có độ nhớt phù hợp với khuyến cáo của nhà sản xuất và điều kiện khí hậu, đồng thời tuân thủ đúng lịch trình thay dầu (theo quãng đường hoặc thời gian sử dụng) là cách hiệu quả nhất để đảm bảo hệ thống bôi trơn hoạt động tối ưu.
Lọc dầu có nhiệm vụ loại bỏ cặn bẩn, mạt kim loại khỏi dầu bôi trơn. Sử dụng lọc dầu kém chất lượng hoặc không thay lọc dầu định kỳ sẽ khiến dầu nhanh chóng bị nhiễm bẩn, gây mài mòn bạc biên.
Chú ý đến đèn báo áp suất dầu trên bảng đồng hồ. Nếu đèn này sáng lên khi động cơ đang hoạt động, cần dừng xe kiểm tra ngay lập tức.
Kiểm tra và bảo dưỡng hệ thống làm mát định kỳ (nước làm mát, quạt gió, van hằng nhiệt, két nước) để đảm bảo động cơ luôn hoạt động ở nhiệt độ tối ưu.
Thực hiện bảo dưỡng xe theo đúng khuyến cáo trong sổ tay hướng dẫn của nhà sản xuất. Việc này giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn khác có thể ảnh hưởng đến hệ thống bôi trơn và hoạt động của động cơ.
Tại Garage Auto Speedy, chúng tôi luôn khuyến khích khách hàng tuân thủ nghiêm ngặt lịch trình bảo dưỡng và sử dụng các loại phụ tùng, dầu nhớt chính hãng, chất lượng cao. Việc đầu tư vào bảo dưỡng phòng ngừa sẽ giúp bạn tiết kiệm rất nhiều chi phí so với việc sửa chữa khi động cơ đã gặp sự cố nặng.
Tuyệt đối không nên tiếp tục chạy xe khi bạc biên đã bị rơ và có tiếng kêu rõ ràng. Việc này sẽ làm trầm trọng thêm hư hỏng, có thể dẫn đến kẹt máy hoặc nứt gãy trục cơ, gây chi phí sửa chữa cực kỳ lớn.
Chi phí sửa chữa phụ thuộc vào mức độ hư hỏng. Nếu chỉ cần thay bạc biên (cổ biên còn tốt) chi phí sẽ thấp hơn nhiều so với trường hợp phải mài trục cơ hoặc thay trục cơ mới. Chi phí còn phụ thuộc vào dòng xe, giá phụ tùng và công thợ. Để biết chi phí chính xác, bạn cần đưa xe đến Garage Auto Speedy để kiểm tra trực tiếp.
Thường là tiếng gõ “cộc cộc” hoặc “lộc cộc” đều đặn theo nhịp quay của động cơ, thường rõ nhất khi động cơ chạy không tải, hoặc khi bạn đạp ga nhẹ rồi nhả ra đột ngột.
Việc kiểm tra trục cơ có bị nứt hay không đòi hỏi phải tháo rời động cơ. Kỹ thuật viên sẽ kiểm tra bằng mắt thường, sử dụng các phương pháp kiểm tra không phá hủy (như kiểm tra bằng hạt từ – magnetic particle inspection) hoặc đo đạc độ chính xác của cổ biên.
Các nguyên nhân chính là thiếu dầu bôi trơn, sử dụng dầu bẩn/kém chất lượng, động cơ quá nhiệt, và hao mòn tự nhiên theo thời gian.
Trong đa số các trường hợp, để thay bạc biên, cần phải tháo các-te dầu và tháo nắp đầu to thanh truyền. Nếu cổ biên bị mòn cần mài lại hoặc thay trục cơ mới, thì bắt buộc phải hạ toàn bộ động cơ ra khỏi xe.
Khi động cơ ô tô của bạn có vấn đề, đặc biệt là các lỗi kỹ thuật phức tạp như bạc biên bị rơ hay nghi ngờ hư hỏng trục cơ, việc lựa chọn một xưởng sửa chữa uy tín với đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm là điều tối quan trọng.
Tại Garage Auto Speedy, chúng tôi tự hào với:
Chúng tôi hiểu rõ tầm quan trọng của từng chi tiết nhỏ trong động cơ và cam kết mang đến dịch vụ sửa chữa tốt nhất, giúp động cơ xe của bạn hoạt động ổn định và bền bỉ.
Garage Auto Speedy:
Số điện thoại: 0877.726.969
Website: https://autospeedy.vn/
Địa chỉ: 2QW3+G93 Bắc Từ Liêm, Hà Nội, Việt Nam
Tóm lại, bạc biên bị rơ là một tình trạng nguy hiểm cho động cơ, có thể dẫn đến mài mòn nghiêm trọng cổ biên trên trục cơ. Mặc dù bạc biên rơ không trực tiếp làm nứt trục cơ ngay lập tức, nhưng nếu tình trạng này kéo dài và không được xử lý, sự mỏi kim loại do tải trọng động tăng cao cuối cùng có thể gây nứt hoặc gãy trục cơ.
Cách tốt nhất để tránh hậu quả nghiêm trọng và tốn kém này là tuân thủ lịch trình bảo dưỡng định kỳ, sử dụng dầu nhớt chất lượng cao và thay thế lọc dầu đúng hạn. Ngay khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ở động cơ, đặc biệt là tiếng kêu lạ, hãy nhanh chóng đưa xe đến Garage Auto Speedy để được kiểm tra và chẩn đoán chính xác bởi các chuyên gia. Việc xử lý sớm sẽ giúp bạn tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn cho chiếc xe yêu quý của mình.
Đừng chần chừ, hãy liên hệ ngay với Garage Auto Speedy qua số điện thoại 0877.726.969 hoặc truy cập website https://autospeedy.vn/ để được tư vấn chi tiết và đặt lịch hẹn kiểm tra xe!
Động cơ diesel và động cơ xăng là hai loại động cơ phổ biến nhất…
Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao điều hòa ô tô của mình không…
Khi nào cần bảo dưỡng xe ô tô là câu hỏi mà mọi chủ xe…
Đã bao giờ bạn tự hỏi "Dầu thắng nên thay định kỳ bao lâu một…
Lốp xe là một trong những bộ phận quan trọng nhất của ô tô, ảnh…
Dầu phanh là một trong những bộ phận quan trọng của hệ thống phanh trên…