Khi nào không nên dùng 4wd? Lời khuyên từ chuyên gia Auto Speedy

Hệ thống dẫn động 4 bánh (4WD) là một tính năng mạnh mẽ, mang lại khả năng bám đường vượt trội và sự tự tin khi di chuyển qua các địa hình khó khăn như bùn lầy, cát, tuyết hay đường dốc trơn trượt. Tuy nhiên, không phải lúc nào 4WD cũng là lựa chọn tối ưu. Việc sử dụng 4WD sai cách, đặc biệt là trên các loại đường phổ biến ở Việt Nam như đường nhựa khô ráo, có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho xe của bạn. Với kinh nghiệm dày dặn trong ngành, Garage Auto Speedy sẽ giúp bạn hiểu rõ khi nào bạn không nên sử dụng hệ thống 4WD trên chiếc xe của mình, từ đó bảo vệ xe, tiết kiệm chi phí và đảm bảo an toàn.

Hệ thống dẫn động 4 bánh (4WD) hoạt động thế nào?

Trước khi tìm hiểu khi nào không nên dùng 4WD, chúng ta cần hiểu cơ bản về cách nó hoạt động. Khác với hệ thống dẫn động 2 bánh (2WD) chỉ truyền lực tới cầu trước hoặc cầu sau, 4WD truyền lực tới cả bốn bánh xe cùng lúc hoặc theo tỉ lệ nhất định. Điều này giúp tăng cường lực kéo, phân bổ mô-men xoắn đều hơn, từ đó cải thiện khả năng vượt chướng ngại vật và bám đường trên các bề mặt có độ ma sát thấp.

Các loại hệ thống dẫn động 4 bánh (4WD) phổ biến bao gồm:

• Part-time 4WD: Đây là loại phổ biến trên nhiều mẫu bán tải và SUV off-road truyền thống. Hệ thống này cho phép người lái lựa chọn giữa chế độ 2WD (chỉ cầu sau hoặc cầu trước), 4WD tốc độ cao (4H) và 4WD tốc độ thấp (4L). Khi ở chế độ 4WD, hệ thống khóa cứng sự khác biệt về tốc độ quay giữa cầu trước và cầu sau. Để hiểu rõ hơn về [dẫn động 4 bánh], bạn có thể tham khảo bài viết chi tiết của chúng tôi.
• Full-time 4WD: Hoạt động tương tự như AWD (All-Wheel Drive), hệ thống này truyền lực tới cả bốn bánh mọi lúc, nhưng có bộ vi sai trung tâm hoặc bộ ly hợp để cho phép các bánh quay với tốc độ khác nhau, phù hợp khi di chuyển trên đường nhựa.
• Automatic 4WD (hoặc On-Demand 4WD): Hệ thống này thường hoạt động ở chế độ 2WD và tự động chuyển sang chế độ 4WD khi phát hiện bánh xe bị mất độ bám.

Bài viết này sẽ tập trung chủ yếu vào hệ thống Part-time 4WD, loại mà việc sử dụng sai cách trên đường thông thường có thể gây hại nghiêm trọng.

Khi nào TUYỆT ĐỐI không nên dùng 4WD (đặc biệt là Part-time)?

Đây là những tình huống mà việc kích hoạt chế độ 4WD (đặc biệt là 4H hoặc 4L trên hệ thống Part-time) không chỉ không mang lại lợi ích mà còn gây hại cho xe và tiềm ẩn nguy hiểm.

Trên đường nhựa khô ráo, bằng phẳng

Đây là trường hợp phổ biến nhất và là nguyên nhân chính gây hư hỏng hệ thống 4WD Part-time.

Lý do: Khi xe di chuyển trên đường nhựa khô, các bánh xe có độ bám đường rất cao. Lúc này, trong khi vào cua hoặc thậm chí chỉ đi thẳng trên đường hơi gồ ghề, các bánh xe (đặc biệt là bánh trước và bánh sau) sẽ quay với tốc độ hơi khác nhau do quãng đường di chuyển khác nhau. Trên xe 2WD hoặc xe có bộ vi sai cho phép sai khác tốc độ này, đây là điều bình thường.

Tuy nhiên, với hệ thống 4WD Part-time ở chế độ 4H hoặc 4L, hộp phân phối (transfer case) hoạt động như một bộ khóa cứng, không cho phép sự sai khác tốc độ quay giữa cầu trước và cầu sau. Khi các bánh xe cố gắng quay với tốc độ khác nhau nhưng bị hệ thống “ép” phải quay cùng tốc độ, một lực căng (gọi là driveline bind) sẽ tích tụ trong hệ thống truyền động.

Hậu quả: Lực căng này gây áp lực lớn lên các bộ phận như hộp số, hộp phân phối, trục các đăng và bộ vi sai. Về lâu dài, nó có thể dẫn đến:

• Hư hỏng hộp số, hộp phân phối, cầu xe: Đây là những bộ phận đắt tiền, việc sửa chữa hoặc thay thế tốn kém.
• Lốp xe mòn nhanh và không đều: Bánh xe bị trượt cưỡng bức nhẹ khi cố gắng thích nghi với tốc độ quay khác nhau, gây mòn lốp nhanh hơn.
• Giảm khả năng điều khiển: Xe trở nên nặng nề, khó điều khiển hơn, đặc biệt khi vào cua.
• Tiềm ẩn nguy hiểm: Trong trường hợp nặng, hệ thống có thể bị kẹt hoặc gãy, gây mất kiểm soát xe.

Khi di chuyển ở tốc độ cao

Hệ thống 4WD Part-time, đặc biệt là chế độ 4H và 4L, được thiết kế để sử dụng ở tốc độ thấp trên địa hình khó.

Lý do:

• Tăng nguy cơ driveline bind: Ở tốc độ cao, ngay cả những khác biệt nhỏ về tốc độ quay bánh xe cũng có thể tích tụ lực căng rất nhanh.
• Không hiệu quả về nhiên liệu: Việc truyền lực tới cả bốn bánh và ma sát tăng lên khiến xe tốn xăng hơn đáng kể.
• Ảnh hưởng đến sự ổn định: Một số hệ thống 4WD Part-time có thể làm giảm sự ổn định của xe khi di chuyển nhanh, đặc biệt là khi vào cua.

Hậu quả: Tăng tốc độ mài mòn hệ thống truyền động và lốp xe, lãng phí nhiên liệu, và có thể gây nguy hiểm nếu xe bị mất ổn định. Chế độ 4L (Low Range) có tỉ số truyền cực thấp và chỉ nên dùng ở tốc độ rất chậm (dưới 40 km/h), việc chạy 4L ở tốc độ cao là cực kỳ nguy hiểm.

Khi vào cua gấp hoặc đỗ xe trong không gian hẹp

Những thao tác này yêu cầu các bánh xe (đặc biệt là bánh trước) phải quay với tốc độ khác nhau đáng kể.

Lý do: Khi đánh lái, bánh xe phía trong và phía ngoài vòng cua sẽ đi những quãng đường khác nhau, dẫn đến tốc độ quay khác nhau. Trên đường nhựa khô, sự khác biệt này là rõ rệt nhất.

Hậu quả: Gây ra lực căng driveline bind cực lớn. Bạn có thể cảm nhận rõ rệt sự “gượng” của xe, tiếng lốp miết trên mặt đường, và thậm chí là xe bị giật cục. Lặp lại tình trạng này nhiều lần sẽ làm hỏng hệ thống truyền động rất nhanh.

Ảnh hưởng của việc dùng 4WD sai cách

Việc lạm dụng hoặc sử dụng không đúng chế độ 4WD Part-time trên đường nhựa khô không chỉ làm giảm hiệu quả mà còn gây ra những tác động tiêu cực lâu dài:

Hư hỏng hệ thống truyền động

Đây là rủi ro lớn nhất. Hộp phân phối, trục các đăng, bộ vi sai và thậm chí là hộp số phải chịu tải trọng và lực căng vượt quá giới hạn thiết kế cho điều kiện vận hành này. Chi phí sửa chữa hoặc thay thế các bộ phận này thường rất cao. Tại Garage Auto Speedy, chúng tôi đã gặp không ít trường hợp xe phải đại tu hệ thống truyền động chỉ vì chủ xe chưa hiểu rõ cách dùng 4WD.

Lốp xe mòn nhanh và không đều

Như đã giải thích, việc các bánh xe bị “ép” quay cùng tốc độ trên mặt đường ma sát cao khiến chúng bị trượt nhẹ liên tục, dẫn đến mòn lốp nhanh hơn và không đồng đều. Điều này không chỉ tốn kém chi phí thay lốp mà còn ảnh hưởng đến hiệu suất phanh và độ bám đường tổng thể của xe.

Tăng mức tiêu thụ nhiên liệu

Khi hệ thống 4WD Part-time được kích hoạt, toàn bộ hệ thống truyền động trở nên căng và ma sát tăng lên. Điều này đòi hỏi động cơ phải hoạt động vất vả hơn, dẫn đến mức tiêu thụ nhiên liệu tăng đáng kể so với khi chạy ở chế độ 2WD. Thậm chí, việc sử dụng 4WD không cần thiết có thể làm tăng đáng kể mức tiêu thụ nhiên liệu. Về khía cạnh này, câu hỏi [4wd có tiết kiệm nhiên liệu hơn awd không?] cũng được nhiều người quan tâm.

Giảm khả năng điều khiển và an toàn

Xe sẽ trở nên nặng nề, khó lái hơn khi vào cua. Trong một số tình huống khẩn cấp cần đánh lái nhanh, việc hệ thống bị khóa cứng có thể khiến xe khó phản ứng chính xác, tiềm ẩn nguy cơ mất lái.

Lời khuyên chuyên gia từ Garage Auto Speedy

Với kinh nghiệm thực tế từ việc bảo dưỡng và sửa chữa hàng trăm xe trang bị hệ thống 4WD tại Hà Nội, đội ngũ Garage Auto Speedy đưa ra những lời khuyên chân thành để bạn sử dụng tính năng này một cách hiệu quả và an toàn:

• Hiểu rõ loại 4WD trên xe của bạn: Đọc kỹ sách hướng dẫn sử dụng xe để nắm rõ hệ thống 4WD trên chiếc xe của bạn là loại nào (Part-time, Full-time, hay Automatic) và cách sử dụng các chế độ (2H, 4H, 4L) đúng cách.
• Chỉ dùng 4WD Part-time khi CẦN THIẾT: Chế độ 4WD Part-time (4H, 4L) chỉ nên được kích hoạt khi xe di chuyển trên các bề mặt có độ bám thấp như:
  • Đường đất, cát, bùn lầy.
  • Đường có tuyết hoặc băng (không phổ biến ở Việt Nam).
  • Đường sỏi đá gồ ghề.
  • Khi cần vượt qua chướng ngại vật khó khăn.
  • Đặc biệt là chế độ 4L chỉ dùng cho địa hình cực khó, tốc độ rất chậm, cần lực kéo lớn.
• Luôn chuyển về 2WD khi đi đường nhựa: Ngay khi ra khỏi địa hình khó và di chuyển lên đường nhựa khô ráo, hãy chuyển ngay về chế độ 2WD. Nên thực hiện việc chuyển đổi này khi xe đang đứng yên hoặc di chuyển rất chậm để tránh gây sốc cho hệ thống.
• Không thử nghiệm 4WD Part-time trên đường nhựa: Đừng bao giờ thử nghiệm xem 4WD hoạt động thế nào bằng cách bật nó lên khi đang đi trên đường nhựa khô. Điều này có thể gây hại ngay lập tức.
• Bảo dưỡng định kỳ hệ thống 4WD: Giống như mọi bộ phận khác trên xe, hệ thống 4WD cũng cần được kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ. Điều này bao gồm kiểm tra mức dầu và chất lượng dầu trong hộp số, hộp phân phối, và cầu xe. Các kỹ sư tại Garage Auto Speedy khuyến cáo nên kiểm tra hệ thống này theo lịch bảo dưỡng của nhà sản xuất hoặc ít nhất sau mỗi lần đi off-road về.

Ông Nông Văn Linh, Kỹ sư trưởng tại Garage Auto Speedy, chia sẻ: “Nhiều khách hàng của chúng tôi mang xe đến sửa chữa các vấn đề về hộp số, hộp phân phối mà nguyên nhân gốc rễ lại là do thói quen sử dụng 4WD không đúng cách. Hãy xem 4WD Part-time như một công cụ đặc biệt, chỉ dùng khi thực sự cần thiết, chứ không phải là tính năng bật liên tục như điều hòa. Hiểu đúng và dùng đúng sẽ giúp kéo dài tuổi thọ xe đáng kể.”

Một số trường hợp ngoại lệ (Full-time 4WD/AWD)

Đối với các xe trang bị hệ thống Full-time 4WD hoặc AWD, việc di chuyển trên đường nhựa khô ráo là hoàn toàn bình thường. Các hệ thống này được thiết kế để tự động điều chỉnh lực phân bổ giữa các bánh xe hoặc có bộ vi sai trung tâm cho phép các bánh quay với tốc độ khác nhau.

Tuy nhiên, ngay cả với xe Full-time 4WD/AWD, vẫn có một số lưu ý:

• Tiêu thụ nhiên liệu: Hệ thống này thường tốn xăng hơn so với phiên bản 2WD của cùng một mẫu xe do trọng lượng và ma sát tăng lên.
• Không phải là “bất khả chiến bại”: Mặc dù Full-time 4WD/AWD cải thiện độ bám đường, nhưng nó không thể chống lại các định luật vật lý. Lốp xe và kỹ năng lái vẫn là yếu tố quan trọng nhất quyết định sự an toàn.

Câu hỏi thường gặp về hệ thống 4WD

Dùng 4WD Part-time trên đường nhựa khô có sao không?

Có, việc này gây hại nghiêm trọng cho hệ thống truyền động (hộp số, hộp phân phối, cầu xe), làm mòn lốp nhanh, tốn xăng và giảm an toàn khi lái.

Khi nào nên chuyển từ 2H sang 4H?

Chỉ chuyển sang 4H khi bắt đầu di chuyển vào địa hình có độ bám thấp như đường đất, cát, sỏi đá, hoặc đường trơn trượt do mưa nhỏ.

Khi nào nên dùng 4L?

Chế độ 4L (tốc độ thấp) chỉ dùng trong các tình huống địa hình cực khó khăn như dốc cao, lầy lội nghiêm trọng, đá tảng lớn, khi bạn cần lực kéo tối đa và di chuyển ở tốc độ rất chậm (thường dưới 40 km/h).

Có cần bảo dưỡng hệ thống 4WD định kỳ không?

Có, việc bảo dưỡng định kỳ là rất quan trọng để đảm bảo hệ thống hoạt động tốt và kéo dài tuổi thọ. Bao gồm kiểm tra và thay dầu hộp số, hộp phân phối, dầu cầu theo khuyến cáo của nhà sản xuất hoặc sau khi đi vào địa hình ngập nước, lầy lội.

Xe Full-time 4WD có tốn xăng hơn 2WD không?

Thường là có. Hệ thống Full-time 4WD/AWD có thêm các bộ phận truyền động và luôn phân bổ lực tới cả bốn bánh, dẫn đến trọng lượng xe và ma sát tăng lên, từ đó mức tiêu thụ nhiên liệu cao hơn một chút so với xe 2WD tương đương.

Kết luận

Hệ thống dẫn động 4 bánh (4WD) là một trang bị tuyệt vời giúp xe của bạn vượt qua những thử thách địa hình. Tuy nhiên, như một con dao hai lưỡi, nếu không hiểu rõ và sử dụng đúng cách, đặc biệt là với hệ thống Part-time 4WD, bạn có thể gây ra những tổn thất đáng tiếc cho chiếc xe yêu quý của mình. Câu trả lời cho câu hỏi “Khi Nào Không Nên Dùng 4wd?” chủ yếu nằm ở việc tránh sử dụng 4WD Part-time trên đường nhựa khô ráo và ở tốc độ cao.

Hãy luôn đọc kỹ sách hướng dẫn sử dụng xe và tuân thủ các nguyên tắc cơ bản. Nếu bạn có bất kỳ băn khoăn nào về hệ thống 4WD trên xe hoặc cần kiểm tra, bảo dưỡng, đừng ngần ngại liên hệ với Garage Auto Speedy. Với đội ngũ kỹ thuật viên giàu kinh nghiệm và kiến thức chuyên sâu về các loại xe, chúng tôi luôn sẵn sàng tư vấn và hỗ trợ bạn sử dụng chiếc xe một cách hiệu quả, an toàn và bền bỉ nhất.