Bạc biên và trục cơ là hai bộ phận then chốt trong động cơ đốt trong, đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình vận hành. Khi nhắc đến hiện tượng bạc biên bị mòn, một câu hỏi thường khiến nhiều chủ xe băn khoăn là: “Liệu có bắt buộc phải mài trục cơ hay không?”. Đây là một vấn đề kỹ thuật đòi hỏi sự hiểu biết chính xác, và Garage Auto Speedy với kinh nghiệm dày dặn trong sửa chữa động cơ ô tô sẽ giúp bạn giải đáp cặn kẽ. Hiểu rõ điều này không chỉ giúp bạn đưa ra quyết định sửa chữa đúng đắn, tiết kiệm chi phí mà còn đảm bảo tuổi thọ và hiệu suất hoạt động của chiếc xe yêu quý.
Trước khi đi sâu vào vấn đề mài trục cơ, chúng ta cần hiểu rõ vai trò và mối liên hệ giữa bạc biên và trục cơ.
Bạc biên (hay còn gọi là bạc dên) là những chi tiết hình bán nguyệt hoặc vòng tròn mỏng làm từ hợp kim đồng, thiếc, chì hoặc các vật liệu chịu ma sát khác. Chúng được lắp đặt giữa đầu to thanh truyền (thanh dên) và cổ biên trên trục cơ. Chức năng chính của bạc biên là tạo ra một lớp đệm trượt với ma sát cực thấp, nhờ lớp dầu bôi trơn, giữa thanh truyền chuyển động tịnh tiến và trục cơ quay tròn. Điều này giúp giảm thiểu ma sát, hao mòn và hấp thụ các lực va đập trong quá trình động cơ hoạt động, đảm bảo sự chuyển động mượt mà và hiệu quả.
Trục cơ (crankshaft) là bộ phận chính nhận lực từ các piston thông qua thanh truyền và biến chuyển động tịnh tiến của piston thành chuyển động quay để truyền lực ra hộp số và bánh xe. Trục cơ có các cổ trục chính (nằm trên thân máy) và các cổ biên (nối với đầu to thanh truyền). Bạc biên chính nằm giữa cổ trục chính và thân máy, còn bạc biên là nằm giữa cổ biên và thanh truyền. Bề mặt của các cổ trục trên trục cơ phải cực kỳ nhẵn bóng và chính xác về kích thước để hoạt động hiệu quả cùng với các bạc.
Mối quan hệ giữa bạc biên và trục cơ là mối quan hệ trượt được bôi trơn bằng dầu. Khi động cơ hoạt động, dầu được bơm vào khoảng trống rất nhỏ giữa bạc biên và cổ biên (hoặc bạc trục chính và cổ trục chính), tạo thành một màng dầu thủy động lực học. Màng dầu này nâng thanh truyền/trục cơ lên, ngăn kim loại tiếp xúc trực tiếp, giảm ma sát và nhiệt độ. Sự mài mòn thường xảy ra trên bạc biên trước vì chúng được thiết kế để chịu mòn như một “vật hy sinh” nhằm bảo vệ bề mặt trục cơ.
Bạc biên bị mòn là hiện tượng khá phổ biến sau một thời gian hoạt động hoặc do các yếu tố bất lợi:
Khi bạc biên bị mòn, động cơ sẽ xuất hiện các triệu chứng dễ nhận biết:
Khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, việc kiểm tra và xử lý sớm là vô cùng cần thiết để tránh hư hỏng nặng hơn cho động cơ.
Đây là câu hỏi cốt lõi. Câu trả lời không đơn giản là “có” hay “không”, mà phụ thuộc vào tình trạng thực tế của trục cơ sau khi bạc biên bị mòn.
Việc mài trục cơ (hay còn gọi là mài cốt máy) là cần thiết khi bề mặt cổ biên trên trục cơ đã bị ảnh hưởng bởi sự mài mòn của bạc biên. Các trường hợp phổ biến cần mài trục cơ bao gồm:
Trong một số trường hợp bạc biên bị mòn nhẹ, nhưng bề mặt cổ biên trên trục cơ vẫn còn hoàn hảo, không bị xước, rỗ, cháy, không bị côn, ovan và kích thước vẫn nằm trong dung sai cho phép của cốt chuẩn ban đầu, thì việc mài trục cơ là không cần thiết. Lúc này, chỉ cần thay thế bạc biên mới đúng chủng loại và kích thước chuẩn là đủ để khôi phục lại khe hở bôi trơn và chức năng ban đầu.
Việc quyết định có mài trục cơ hay không phải dựa trên việc kiểm tra, đo đạc và đánh giá cẩn thận tình trạng thực tế của trục cơ bởi kỹ thuật viên có chuyên môn và dụng cụ chính xác.
Như phân tích ở trên, quyết định có mài trục cơ khi bạc biên mòn hay không hoàn toàn phụ thuộc vào tình trạng của chính chiếc trục cơ đó. Việc bỏ qua khâu kiểm tra, đo đạc kỹ lưỡng mà chỉ thay bạc mới khi cổ biên đã bị tổn thương sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng:
Khi xe có dấu hiệu bạc biên mòn, quy trình xử lý tại các garage uy tín như Garage Auto Speedy thường bao gồm các bước sau:
Kỹ thuật viên sẽ tháo rã các bộ phận liên quan để tiếp cận thanh truyền và trục cơ. Kiểm tra sơ bộ tình trạng của bạc biên cũ, thanh truyền và cổ biên trên trục cơ.
Đây là bước quan trọng nhất. Sử dụng các dụng cụ đo chính xác như panme ngoài (micrometer) và đồng hồ so (dial indicator), kỹ thuật viên sẽ đo đường kính của từng cổ biên tại nhiều vị trí khác nhau để kiểm tra độ tròn (roundness), độ côn (taper), và kích thước thực tế so với tiêu chuẩn nhà sản xuất hoặc các cấp cốt mài đã biết. Đồng thời, kiểm tra độ đảo của trục cơ.
Ông Nông Văn Linh, Kỹ sư trưởng tại Garage Auto Speedy, chia sẻ: “Chúng tôi luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đo đạc chính xác. Chỉ bằng panme chuyên dụng, đo ở nhiều góc độ khác nhau trên cổ biên, chúng tôi mới có thể đánh giá đúng mức độ hư hỏng và đưa ra quyết định có cần mài trục cơ hay không. Sai sót ở khâu này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng sau này.”
Nếu kết quả đo đạc cho thấy cổ biên bị mòn, xước, côn, ovan hoặc độ đảo vượt quá giới hạn cho phép, trục cơ sẽ được đưa đến xưởng cơ khí chuyên dụng để mài. Quá trình mài sẽ loại bỏ một lớp kim loại rất mỏng trên bề mặt cổ biên để đưa nó về kích thước chuẩn xác của một “cốt” nhỏ hơn (ví dụ: từ cốt chuẩn sang cốt 0.25, 0.50, 0.75…). Bề mặt sau khi mài phải cực kỳ nhẵn bóng (đạt độ nhám Ra rất thấp) và chuẩn xác về hình dạng, kích thước.
Sau khi trục cơ được mài về một cốt mới, cần phải lựa chọn bộ bạc biên có kích thước tương ứng với cốt đó (ví dụ: nếu mài về cốt 0.25, cần dùng bạc biên cốt 0.25). Việc sử dụng đúng loại bạc biên cốt chuẩn với kích thước cổ biên sau khi mài là yếu tố sống còn để đảm bảo khe hở bôi trơn chính xác và tuổi thọ động cơ.
Các bộ phận sẽ được làm sạch kỹ lưỡng. Trục cơ và thanh truyền sẽ được lắp ráp lại với bạc biên mới và bôi trơn đầy đủ theo đúng quy trình và lực siết tiêu chuẩn của nhà sản xuất. Sau khi lắp ráp hoàn chỉnh, động cơ sẽ được kiểm tra áp suất dầu và chạy thử để đảm bảo không còn tiếng gõ bất thường và hoạt động ổn định.
Việc chần chừ không sửa chữa khi bạc biên mòn, hoặc sửa chữa không đúng kỹ thuật (chỉ thay bạc khi cần mài cốt, mài cốt không chuẩn, dùng bạc sai kích thước…) có thể dẫn đến những hậu quả cực kỳ tốn kém:
Ông Bùi Hiếu, Chuyên gia tư vấn xe tại Garage Auto Speedy, cho biết: “Chúng tôi đã gặp không ít trường hợp khách hàng tiếc chi phí mài cốt ban đầu, chỉ thay bạc và cuối cùng phải quay lại đại tu động cơ với chi phí đội lên rất nhiều. Việc chẩn đoán và sửa chữa bạc biên, trục cơ đòi hỏi kỹ thuật cao và sự chính xác tuyệt đối. Tốt nhất là mang xe đến các cơ sở uy tín để được kiểm tra cẩn thận.”
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Để hạn chế tình trạng bạc biên mòn và các vấn đề động cơ liên quan, Garage Auto Speedy khuyên bạn:
Có. Dấu hiệu rõ rệt nhất của bạc biên mòn là tiếng gõ “cốc cốc” hoặc “lộc cộc” xuất hiện trong động cơ, thường nghe rõ hơn ở chế độ không tải hoặc khi tăng ga nhẹ.
Việc thay bạc biên có thể hết tiếng gõ nếu nguyên nhân chỉ do bạc mòn và trục cơ không bị hư hỏng (không xước, rỗ, côn, ovan quá giới hạn). Tuy nhiên, nếu trục cơ đã bị ảnh hưởng, chỉ thay bạc sẽ không hết tiếng gõ hoặc tiếng gõ sẽ sớm quay trở lại.
Chi phí mài trục cơ phụ thuộc vào loại động cơ, số xy-lanh, mức độ hư hỏng và xưởng cơ khí thực hiện. Thông thường, chi phí này bao gồm công tháo lắp động cơ, chi phí mài tại xưởng chuyên dụng và chi phí các phụ tùng đi kèm (bạc biên, bạc trục chính cốt mài, gioăng phớt, dầu, lọc dầu…). Chi phí tổng thể có thể dao động từ vài triệu đến vài chục triệu đồng tùy trường hợp.
Nếu được thực hiện bởi thợ kỹ thuật lành nghề, tại xưởng mài uy tín và sử dụng đúng loại bạc cốt chuẩn, việc mài trục cơ sẽ không ảnh hưởng tiêu cực đến động cơ. Ngược lại, nó là phương pháp phục hồi cần thiết để đảm bảo động cơ hoạt động ổn định trở lại. Mài trục cơ sẽ làm giảm nhẹ đường kính cổ biên, nhưng khi kết hợp với bạc cốt tương ứng, khe hở bôi trơn vẫn được đảm bảo đúng tiêu chuẩn.
Đi tiếp khi bạc biên mòn là cực kỳ nguy hiểm. Nó sẽ làm tình trạng hư hỏng trầm trọng hơn rất nhanh, dẫn đến hư hỏng nặng trục cơ, thanh truyền, thậm chí phá hủy hoàn toàn block động cơ, khiến chi phí sửa chữa tăng lên gấp nhiều lần hoặc không thể phục hồi được nữa.
Việc bạc biên mòn không đồng nghĩa với việc tuyệt đối phải mài trục cơ. Quyết định này phụ thuộc hoàn toàn vào việc đánh giá kỹ lưỡng tình trạng thực tế của trục cơ sau khi bạc biên bị mòn. Nếu trục cơ bị xước, rỗ, cháy, côn, ovan hoặc độ đảo vượt quá dung sai, mài trục cơ là bước phục hồi bắt buộc để đảm bảo sự hoạt động chính xác và bền bỉ của động cơ. Ngược lại, nếu trục cơ còn tốt, chỉ cần thay thế bạc biên mới.
Dù trong trường hợp nào, việc chẩn đoán và sửa chữa vấn đề bạc biên mòn đòi hỏi kỹ thuật viên có chuyên môn cao, dụng cụ đo đạc chính xác và quy trình làm việc bài bản. Đừng ngần ngại đưa xe đến Garage Auto Speedy để được kiểm tra và tư vấn cụ thể nhất về tình trạng bạc biên mòn trên chiếc xe của bạn. Chúng tôi cam kết cung cấp giải pháp tối ưu và đáng tin cậy, giúp động cơ xe của bạn hoạt động trơn tru và bền bỉ trở lại. Liên hệ với Garage Auto Speedy ngay hôm nay để nhận được sự hỗ trợ chuyên nghiệp.
Bảo hiểm thân vỏ ô tô là một trong những loại bảo hiểm quan trọng…
Việc tìm hiểu về bảo hiểm xe hơi luôn là một chủ đề được nhiều…
Khi xe gặp sự cố nghiêng lệch hoặc trượt khỏi cầu nâng trong quá trình…
Khi xe của bạn không may gặp sự cố và bạn có bảo hiểm thân…
Quyết định mua bảo hiểm thân vỏ cho xe khi xe đã sử dụng lâu…
Khi xe gặp sự cố và cần đến bảo hiểm thân vỏ, một trong những…
